Gallium-68-PSMA is een radiofarmacon dat gebruikt wordt om prostaatkanker aan te tonen. Een radiofarmacon is een radioactief gelabelde stof.
Met PSMA wordt in dit geval niet het eiwit in de celmembraan bedoeld. In deze context wordt een molecuul bedoeld dat bindt aan het PSMA in het celmembraan van de kankercel, een zogenaamd ligand. De naamgeving is dus eigenlijk verwarrend. Na het binden van het radioactieve ligand, wordt het gebonden complex de kankercel in getransporteerd (internalisatie). Dankzij de radioactiviteit kan een PET-CT scanner een beeld maken van de verdeling van het radiofarmacon over het lichaam en zo worden tumoren opgespoord.
Gallium-68 is het radioactieve deel van het radiofarmacon. Met een Germanium-68/Gallium-68 generator kan het radioactieve Gallium-68 worden gewonnen. Door radioactief verval, vervalt Germanium-68 naar Gallium-68, dat vervolgens aan het PSMA-11 molecuul kan worden gekoppeld. Deze zogenaamde radioactieve labeling gebeurt in een speciaal laboratorium (hotlab) in het ziekenhuis. Niet alle ziekenhuizen in Nederland beschikken over zo’n geaccrediteerd laboratorium waar deze radioactieve bereiding mag worden uitgevoerd.
In Nederland gebruiken ziekenhuizen voor de beeldvorming van prostaatkanker voornamelijk 68-Gallium-PSMA-11, ook wel aangeduid als 68Ga-HBED-CC-PSMA. Op basis van ervaring in de afgelopen jaren is duidelijk geworden dat dit type scan zeer goed prostaatkanker kan aantonen.
Gallium-68 heeft een halfwaardetijd van 68 minuten. Na productie moet het Ga-68-PSMA-11 het liefst zo snel mogelijk worden gebruikt, aangezien de activiteit door radioactief verval vrij snel afneemt. Er is namelijk voldoende activiteit nodig voor het maken van een kwalitatief goede scan. De korte halfwaardetijd van Ga-68 is de reden waarom dit product minder geschikt is voor vervoer naar andere centra en daarom wordt het radiofarmacon met Ga-68 vaak enkel op de locatie van productie gebruikt.
Als de Gallium-generator relatief nieuw is, zal er op dagelijkse basis voor 3 á 4 patiënten radioactiviteit kunnen worden gewonnen. Naarmate de generator ouder wordt zal de opbrengst minder zijn en dus ook voor minder mensen kunnen worden geproduceerd. Doorgaans wordt een generator ongeveer 9 tot 12 maanden gebruikt. Sommige centra koppelen 2 Gallium-generatoren, zodat de opbrengst meer constant is.
Mede door het succes van de gallium PSMA scan en een beperkte beschikbaarheid van de Gallium-generatoren, is de prijs de afgelopen tijd fors toegenomen. De combinatie van prijs, beschikbaarheid en een relatief korte halfwaardetijd heeft ervoor gezorgd dat de Fluor-PSMA scan zijn opmars heeft gemaakt.
Een laborante begeleidt een patiënt tijdens een PET-CT scan.
Een laborante begeleidt een patiënt tijdens een PET-CT scan.